Ο βασικός λόγος ίδρυσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου το 1984 υπήρξε η ενεργοποίηση του ως συντελεστή πολλαπλασιαστικής συμβολής, άμεσης και έμμεσης στην ανάπτυξη του Αιγαιοπελαγίτικου χώρου. Σήμερα, το Πανεπιστήμιο έχει γίνει αποδεκτό όχι μόνο ως φορέας εκπαίδευσης αλλά και ως φορέας δημιουργίας και μεταφοράς γνώσης στον ιδιόμορφο νησιωτικό χώρο καθώς και ενδυνάμωσης του κοινωνικού ιστού και των τοπικών κοινωνιών στις περιοχές όπου λειτουργούν ακαδημαϊκές κοινότητες. Ειδικότερα σε ότι αφορά το Τμήμα Περιβάλλοντος η ενασχόληση και η σημαντική εμπειρία του διδακτικού και επιστημονικού του προσωπικού με ερευνητικά προγράμματα και μελέτες που αφορούν τους νησιωτικούς χώρους, σε μια μεγάλη ευρύτητα αντικειμένων, ξεκινά από την οικονομία και την ανθρώπινη οικολογία και φτάνει μέχρι τη περιβαλλοντική μηχανική και την διαχείριση οικοσυστημάτων καλύπτοντας έτσι όλους τους τομείς του Τμήματος, δημιούργησε ήδη παράδοση με διεθνείς προεκτάσεις.

Μια από τις σημαντικότερες διαπιστώσεις στο διάστημα αυτό υπήρξε το γεγονός ότι, ενώ η Ελλάδα αποτελεί ένα κυρίως νησιωτικό κράτος και είναι η κατ’ εξοχή νησιωτική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κανένας κρατικός ή επιστημονικός φορέας δεν έχει ασχοληθεί συστηματικά με την εξέταση των νησιωτικών ιδιαιτεροτήτων και προβλημάτων που έχουν σχέση με την ανάπτυξη αυτού του χώρου.

Για τους λόγους αυτούς, από το 1992 με τη σύσταση της Ερευνητικής Ομάδας Νησιωτικής Ανάπτυξης – που εξελίχθηκε σε Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης το 1996 ξεκίνησε μια συστηματική προσπάθεια που επιδιώκει κύρια να καλύψει το ερευνητικό αυτό πεδίο. Το Εργαστήριο οργανώνεται συστηματικά για να καταστεί ένα ενεργό και διαρκές παρατηρητήριο, όπου θα καταγράφονται και θα αναλύονται οι εξελίξεις και οι προοπτικές που αφορούν τις νησιωτικές περιφέρειες – με έμφαση τις ελληνικές και τις ευρωπαϊκές- σε συνεργασία με φορείς λήψης αποφάσεων και επιστημονικές ομάδες και οργανισμούς της ελληνικής και της παγκόσμιας κοινότητας.

Η λειτουργική μεθοδολογική βάση του Εργαστηρίου θεμελιώνεται στην παραδοχή ότι οι γεωγραφικές παράμετροι της “νησιωτικότητας” δεν πρέπει να θεωρούνται αξιωματικά, δηλαδή a priori, ως αρνητικοί συντελεστές που βαρύνουν την οικονομική και κοινωνική ανταγωνιστικότητα των νησιών γενικά. Στην πραγματικότητα η “αξία ανταγωνιστικότητας” της πλειονότητας των παραμέτρων αυτών (όπως είναι η ‘απομόνωση’, η ‘απόσταση’, το ‘μικρό μέγεθος’ κ.ο.κ.) διακυμαίνεται σε συσχετισμό με ιστορικούς και τεχνολογικούς παράγοντες. Η λογική συνέπεια αυτής της θεωρητικής παραδοχής προσανατολίζει τις εργασίες που αναπτύσσονται στα πλαίσια του εργαστηρίου να εστιάζουν την προσοχή τους κυρίως στα συγκριτικά πλεονεκτήματα του νησιωτικού μάλλον παρά στις παραδοσιακά θεωρούμενες μειονεξίες και ανισότητες.

Η έρευνα που διεξάγεται στο Εργαστήριο εστιάζεται στο τρίπτυχο Ανάπτυξη – Περιβάλλον – Σχεδιασμός με στόχο στην επεξεργασία ενός μοντέλου για την αειφόρο νησιωτική ανάπτυξη και την ολοκληρωμένη διαχείριση του νησιωτικού χώρου που λαμβάνει υπόψη πέρα από τις οικονομικές, τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους μέσα τη χρήση μοντέλων προσομοίωσης. Η ενασχόληση με άλλα θέματα που είναι σημαντικά για τα νησιά όπως ο τουρισμός, η ανάπτυξη της υπαίθρου, η ενέργεια, η διαχείριση του νερού και των αποβλήτων, η ολοκληρωμένη διαχείριση του νησιωτικού – παράκτιου οικοσυστήματος και των προστατευόμενων περιοχών, οι μεταφορές κλπ, είναι μέσα στα ενδιαφέροντα του Εργαστηρίου ως πεδία συστηματικής συνεργασίας με τομεακά εξειδικευμένους ερευνητικούς φορείς και ομάδες, μέσα και έξω από το Πανεπιστήμιο.

Το Εργαστήριο προωθεί την αποστολή και τους σκοπούς του με το Εκπαιδευτικό του Έργο, τις Ερευνητικές Δραστηριότητές του, την Οργάνωση Επιστημονικών Ημερίδων και Συνεδρίων τις Επιστημονικές και άλλες δημοσιεύσεις του, τη δημιουργία βάσης τεκμηρίωσης με θέμα τη νησιωτικότητα, την δημιουργία του Νησιωτικού Παρατηρητηρίου για μια ποσοτικά τεκμηριωμένη παρακολούθηση των εξελίξεων στα νησιά, αλλά και του Τουριστικού Παρατηρητηρίου που εστιάζει στη σημαντικότερη δραστηριότητα του νησιωτικού χώρου.

Για περισότερες πληροφορίες, δείτε εδώ